Зертхананың функциясына келесі негізгі міндеттер кіреді:
- АИТВ-инфекциясының диагностикасы;
- АИТВ-мен өмір сүретін адамдарға берілетін емдеу тиімділігін бақылау (мониторинг) (АӨА );
- АИТВ-ның дәрілік тұрақтылығын диагностикалау.
АИТВ-инфекциясының диагностикасы - әртүрлі диагностикалық тест-жүйелер мен әдістерді қолдана отырып, зертханалық тесттер сериясын қамтитын процесс. Тесттер сериясын жүргізу қажеттілігі, ең алдымен, бүгінгі күні жұқтырған науқастарды жұқтырмаған адамдардан дәл бөлуге кепілдік беретін идеалды әдістің жоқтығына байланысты. Барынша сенімді деректерге бірнеше тест (әдістер) комбинациясымен қол жеткізіледі, олардың бірі АИТВ жұқтырған пациенттерді жақсы анықтаса, басқалары-жұқтырмағандарды жақсы көрсетеді. Бірінші кезеңде зертханалар соңғы (төртінші) буынның ең сезімтал сынақ жүйелерін пайдаланады. Бұл тест-жүйелерді пайдаланған кезде жалған теріс нәтиженің ықтималдығы өте төмен, сондықтан теріс нәтиже алған кезде ЖИТС орталығы дереу «АИТВ-ға антиденелер анықталмады» деген қорытынды береді. Дегенмен, оң нәтиже АИТВ-инфекциясының абсолютті дәл дәлелі болып табылмайды. Қазақстанда АИТВ-инфекциясының жалпы таралу деңгейі айтарлықтай төмен (<0,05%). Жалпы популяцияда АИТВ-инфекциясын жұқтырған науқасты анықтау ықтималдығы жалған оң нәтиже алу ықтималдығынан аз (рұқсат етілген шек 2%). Сондықтан оң нәтиже растауды қажет етеді. Осы мақсатта ЖИТС орталығының зертханалары жалған оң нәтижелерден шынайы оң нәтижелерді «шығаруға» мүмкіндік беретін қосымша сынақтар жүргізеді. Соңғы кезеңде оң нәтижелердің максималды сенімділігіне кепілдік беретін иммуноблот сынағы қолданылады Осы нәтижеге сүйене отырып, дәрігерлер науқаста АИТВ инфекциясы бар-жоғы туралы соңғы қорытынды жасай алады.
Антиретровирустық терапия тиімділігінің мониторингі. Қазақстанда АИТВ-мен өмір сүретін адамдар антиретровирустық терапия (АРТ) түрінде тегін ем алады. АРТ тиімділігі бірқатар факторларға байланысты: дәрілік препараттарды қабылдау режимін сақтау, вирустың қандай да бір препаратқа алғашқы тұрақтылығы немесе мутантты тұрақты формалардың пайда болу жылдамдығы. Сондықтан, АРТ алатын барлық ТЖЗ облыстық және қалалық ЖИТС орталықтарының зертханаларында АИТВ РНК-ның сандық анықтауына (вирустық жүктеме) және CD4+/CD8+ Т-лимфоциттер деңгейін сандық анықтауға үнемі тексеруден өтеді. Вирусты жүктемелерге арналған тест дәрі-дәрмектердің вирустың көбеюін қаншалықты төмендетіп жатқанын анықтауға мүмкіндік береді. Ал CD4+ / CD8+ Т-лимфоциттер тест пациенттің иммунитетінің жағдайын көрсетеді. Егер вирустық жүктеме төмен деңгейде болса, ал CD4+жасушалар саны өссе, онда таңдалған емдеу схемасы тиімді. Егер жоқ болса, тиісті түзетулер енгізу қажет.
АИТВ дәріге төзімділігінің диагностикасы. АИТВ-ны емдеудің кең ауқымды бағдарламасын енгізу кезінде АИТВ-ның дәріге төзімділігі сөзсіз қиындық тудырады. Терапия тиімсіз және бұл емделушінің емделуге бейімділігіне қатысы жоқ жағдайларда ЖИТС орталығы вирустың мутантты түрлерін анықтау және генотиптеу бойынша зерттеулер жүргізеді. Бұл зерттеулер вирустың көбеюін баса алмайтынын анықтауға және осылайша емдеу сызбасын түзетуге мүмкіндік береді.